Podziel się pamięcią

Materiały prezentowane w bazie świadectw Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego (ISiM), pochodzące ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej (ich oryginały znajdują się w archiwum IPN), są udostępniane zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Dokumenty pochodzące ze zbiorów amerykańskiego Instytutu Hoovera, których cyfrowe kopie na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Narodowym Archiwum Cyfrowym (NAC), Archiwum Akt Nowych, Instytutem Hoovera oraz Instytutem Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego, zostały przekazane przez NAC na rzecz Instytutu i są udostępniane zgodnie z ustawą z dnia 14 lipca 1983 roku o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach.

Materiały pochodzące ze zbiorów Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów, których cyfrowe kopie na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Komitetem oraz Instytutem Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego zostały pozyskane przez Instytut, są udostępniane zgodnie z ustawą z dnia 14 lipca 1983 roku o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach.

Materiały pochodzące ze zbiorów Muzeum Katyńskiego – Oddziału Martyrologicznego Muzeum Wojska Polskiego, których cyfrowe kopie na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Muzeum oraz Instytutem Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego zostały pozyskane przez Instytut, są udostępniane zgodnie z ustawą z dnia 14 lipca 1983 roku o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach.

Wypracowania polskich dzieci na temat II wojny światowej pochodzące ze zbiorów Archiwum Akt Nowych, Archiwum Państwowego w Kielcach oraz Archiwum Państwowego w Radomiu są udostępniane przez Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego zgodnie z ustawą z dnia 14 lipca 1983 roku o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach.

W bazie świadectw „Zapisy Terroru” udostępniamy relacje obywateli polskich, którzy doświadczyli cierpienia ze strony dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Są to m.in. protokoły przesłuchań świadków, którzy po II wojnie światowej składali zeznania w sprawie zbrodni popełnionych przez Niemców w czasie okupacji ziem polskich w latach 1939–1945. Trafiły one do zbioru Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i jej następców prawnych. Relacje Polaków, którzy opuścili Związek Sowiecki wraz z Armią Andersa były gromadzone od 1943 roku przez Biuro Dokumentów Armii Polskiej na Wschodzie. Świadectwa o Polakach pomagających Żydom podczas okupacji były zbierane od 1999 roku przez Komitet dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów. Relacje dotyczące ofiar zbrodni katyńskiej były zbierane przez historyka Jędrzeja Tucholskiego. Pod koniec lat 80. XX wieku, korzystając m.in. z łam Rodzinnego Tygodnika Katolików „Zorza”, przeprowadził on ogólnopolską zbiórkę informacji o ofiarach tego sowieckiego mordu. Wypracowania dzieci o ich przeżyciach wojennych powstawały w ramach konkursu ogłoszonego w roku 1946 za zgodą ówczesnego Ministerstwa Oświaty. Realizowano go w szkołach powszechnych pod nadzorem kuratoriów i inspektoratów szkolnych. Następnie wypracowania trafiły do Archiwum Akt Nowych i innych państwowych archiwów w Polsce.

Relacje stanowią zapis doświadczeń obywateli polskich – ofiar terroru dwóch totalitaryzmów. Wiele z nich zawiera treści drastyczne i dlatego osoby niepełnoletnie powinny korzystać z nich pod nadzorem dorosłych opiekunów.

Dokumenty udostępnione w bazie świadectw należy interpretować z wykorzystaniem metod i narzędzi badań historycznych. Na treść relacji wpływ miały okoliczności, w których były one składane, oraz rozmaite intencje, którymi kierowali się przesłuchujący i świadkowie. Niekiedy zawodna okazywała się ludzka pamięć. Postępowania, w których składano zeznania, nie zawsze kończyły się wyrokami skazującymi.

26 lutego 2022 roku – dwa dni po rosyjskiej agresji – Instytut Pileckiego powołał Centrum Dokumentowania Zbrodni Rosyjskich w Ukrainie im. Rafała Lemkina. Ankiety, notacje, zdjęcia i filmy zebrane przez Centrum Lemkina dokumentujące zbrodnie rosyjskie popełnione na ukraińskich cywilach, publikujemy sukcesywnie w bazie świadectw „Zapisy Terroru”, począwszy od lutego 2023 roku. Ze względów bezpieczeństwa pełny dostęp do treści tych materiałów jest możliwy tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i Berlinie, po uprzednim uzyskaniu stosownych zgód.

Będziemy wdzięczni za wszelkie uzupełnienia i uwagi dotyczące materiałów opublikowanych w bazie świadectw. Zależy nam na dotarciu do szczegółowych informacji o świadkach oraz o przedstawionych w zeznaniach osobach i wydarzeniach, co przyczyni się do jak najdokładniejszego opisu dokumentów. Uwagi prosimy kierować na adres: