STANISŁAW GOJOS

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kpr. Stanisław Gojos, 47 lat, leśnik lasów prywatnych, woj. nowogródzkie, pow. Nieśwież, miasteczko Zaostrowiecze.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Zostałem aresztowany przez władze sowieckie 20 września 1940 r. w domu, o godz. 24.00 w nocy, w Zaostrowieczu, pow. nieświeski, woj. nowogródzkie. Pozostawiłem troje dzieci sierot [w wieku] 10, 13 i 16 lat, jako były pracownik samorządowego [?] referatu informacyjnego.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Przewieziony do więzienia w Nieświeżu, skąd 7 marca 1941 r. przetransportowany zostałem do więzienia Baranowicze, 9 kwietnia przewieziony do Moskwy do więzienia Krasnaja Płoszczaź [Płoszczad], po wyroku dziesięć lat wysłany do łagru Kiedrowy[j] Szor na Północy, nad rzeką Pieczorą, oddzielenie [W]orkuta.

4. Opis obozu, więzienia:

Więzienie w Nieświeżu przepełnione, w celi siedmioosobowej mieszkało 40 osób. Wobec tego dzień i noc musiano siedzieć na cementowej podłodze. W kącie stało naczynie na odchody, opróżniane raz dziennie. Pluskwy i wszy – całe masy. Wyżywienie składało się z 600 g czarnego chleba, niesłodzonej herbaty, litra zupy ze słoną rybą. W więzieniu w Baranowiczach warunki takie same, w Moskwie kwestia mieszkaniowa poprawiła się, bo spałem na pryczy na gołych deskach, natomiast wyżywienie takie samo.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

W byłych więzieniach polskich był przeważnie element inteligentny: księża, urzędnicy, pracownicy samorządowi itp. oskarżeni o wrogie usposobienie do komunizmu. Dziesięć procent Żydów siedziało za spekulację i lichwę, reszta zaś narodowość polska.

6. Życie w obozie, więzieniu:

W więzieniach w Polsce i w Moskwie oprócz badań po całych nocach bicie i znęcanie się nad Polakami w niemożliwy wprost sposób. Natomiast w łagrach pobudka o godz. 4.00 rano, trochę zupy z owsa bez żadnych tłuszczów i wyjście pod silnym konwojem na cały dzień do pracy do lasu celem wycinania lasów, przygotowania materiału drzewnego z wyznaczoną normą dziesięć metrów kubicznych, co było niewykonalne, a przeto niepłatne, [nikt] nie wykonał normy przy silnych mrozach bez ubrania i odżywienia. Pracowano bez wypoczynku po 12 godzin. Życia kulturalnego nie było.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Obchodzenie się przez NKWD było niżej wszelkiej krytyki, badania bardzo często nocą – grożenie, kopanie i bicie.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

W więzieniach panował tyfus. Opieka lekarska słaba. W łagrze panowały ciężkie choroby: zapalenie nerek, zapalenia płuc. Śmiertelność wielka; pamiętam zgon byłego sędziego z Nowogródka, Baranowskiego. Innych nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączności z rodziną nie miałem mimo prób z mojej strony.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem 25 października 1941 r. na podstawie amnestii. Przywieziony zostałem do Buzułuku, jednak do armii początkowo nie byłem przyjęty – wysłano mnie do kołchozu do prac na roli. Dopiero 7 lutego 1942 r. wcielono mnie do armii polskiej w ZSRR, w Kiermine [Kermine].