TADEUSZ WLAZŁO

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kpr. pchor. [?] Tadeusz Wlazło, [nieczytelne].

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

16 października 1939 r. za usiłowanie przejścia granicy węgierskiej.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Skole [?], więzienie Dniepropietrowsk, łagier (obóz pracy) Kożwa, Komi ASRR.

4. Opis obozu, więzienia:

Baraki budowane z drewna, kryte mchem, zupełnie nieodpowiadające warunkom klimatycznym. Brak wody do mycia – higiena osobista ograniczała się do codziennego (zresztą bezskutecznego) wybijania wszy. Teren [nieczytelne] (tajga).

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Skład więźniów bardzo różnorodny, [nieczytelne] najrozmaitszych krańców ZSSR, od zwykłego robotnika do ludzi uczonych. Bezładna mieszanina narodowości i kultur, narażona na ordynarne zachowanie się warty i licznych opryszków, i bandytów. Ludzie żyjący tylko z dnia na dzień, pozbawieni nadziei poprawy bytu. Stosunek tych ludzi do Polaków [nieczytelne] przeważnie współczuli [?] nam. Nie myślę tu o przełożonych i kierownikach obozu.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Dzień w obozie zaczynał się pracą o świcie i kończył o zmierzchu. Wyżywienie nędzne w stosunku do wykonywanej ciężkiej pracy ziemnej, niedostateczne. Normy nie do wyrobienia – wskutek tego rozwinęło się przekupstwo, wyzbywanie się resztek odzieży dla zdobycia pożywienia. Między sobą żyliśmy solidarnie, oprócz tych, którzy w poszukiwaniu lekkiej pracy i łaski kierowników trudnili się donosicielstwem. Szczególnie Ukraińcy kontynuowali te rzeczy, narażając Polaków nie tylko na cierpienia fizyczne, ale [też] na cierpienia moralne i dając okazję do obelżywych wystąpień przeciw Polsce i Polakom.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Schemat badań w stosunku do mnie przybrał pewien stały charakter. Badania zaczynały się [nieczytelne] pytaniami i żądaniem jak największej liczby nazwisk. Przy pomocy najordynarniejszych wyrazów, [nieczytelne], grożeniem bronią usiłowano zmusić do zeznań. Wreszcie odsyłano z powrotem do więzienia po to, by po dwóch czy trzech godzinach wezwać z powrotem na badanie i historia zaczynała się od początku. Badania były przeważnie nocą, niepozbawione propagandy komunistycznej i zachęcania, by po odbyciu kary przyjąć obywatelstwo sowieckie i pozostać w Rosji.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Tendencja lekarzy sowieckich była [taka], żeby jak najmniej ludzi było zwalnianych z pracy, co [nieczytelne] nie przeszkadzało możliwości przekupienia ich. Dotkliwy brak medykamentów i słaba pomoc lekarska powodowały szerzenie się chorób (szczególnie szkorbutu).

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Żadna.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zostałem zwolniony 18 września 1941 r., przyjęty do wojska 28 marca 1942 r. w Kermine. Po zawarciu umowy polsko-sowieckiej zachowanie Rosjan w stosunku do Polaków zmieniło się gruntownie [nieczytelne]. Nie obyło się bez gorzkich wyrzutów i wspominania 1920 r.