Lech Makaruk
kl. IV
Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
14 czerwca 1946 r.
Jak uczyłem się w czasie okupacji
W czasie okupacji uczyłem się w miejscowości Biała Podlaska w woj. lubelskim.
Uczęszczałem tam do legalnej Publicznej Polskiej Szkoły Handlowej, gdzie pod pretekstem [prowadzenia] przedmiotów zawodowych przerabiany był program gimnazjalny, z wyjątkiem historii i łaciny. Szkoła ta mieściła się w budynku prywatnym, nieprzystosowanym do tego celu. W szkole było od czterech do sześciu klas, w klasach [zaś] przeciętnie po 40 uczniów. (Liczba klas była ograniczona przez Niemców). Wykładowcami byli przedwojenni profesorowie gimnazjum, częściowo [ludzie] miejscowi, częściowo wysiedleni z zachodu Polski. Wśród uczniów bardzo wiele [osób] było pochodzenia wiejskiego. Pozostali [uczący się] to dzieci inteligentów, kupców i robotników. Wszyscy uczniowie i nauczyciele byli Polakami i nigdy nie zdarzyła się żadna wsypa. Dwukrotnie jednak przeprowadzano na terenie szkoły łapanki na roboty [do Niemiec]. Wysłano wówczas kilkanaścioro uczniów i uczennic do Niemiec. W szkole tej uczyłem się od września 1941 r. do lipca 1944 r. Przerobiłem tzw. kurs przygotowawczy i następnie dwie klasy szkoły handlowej. Łaciny i historii uczyłem się wraz z kolegą u jednego z profesorów tej szkoły. Ukończyłem w ten sposób pełny program dwu klas gimnazjalnych.
Używaliśmy przedwojennych podręczników gimnazjalnych. Dostarczała ich nam, a szczególnie tym, którzy nie mogli uczęszczać do szkoły handlowej i uczyli się na [tajnych] kompletach, Powiatowa Komisja Tajnego Nauczania. Podręczniki te były zakupywane z darów społeczeństwa.