BRUNO SCHALFFENBERG

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strz. Bruno Schlaffenberg, ur. w 1915 r., inżynier architekt, kawaler, Karpacki Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Zostałem wywieziony 13 kwietnia 1940 r. z matką, jako rodzina aresztowanego. Ojciec mój, major służby stałej, został aresztowany 9 grudnia 1939 r.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Zostaliśmy wywiezieni do Kazachstanu, semipałatyńskaja obłast, kokpektyński rejon, wieś Bolszaja Bukon’.

4. Opis obozu, więzienia:

Jest to wieś ruska położona na stepie, 180 km od stacji kolejowej. Zostaliśmy wywiezieni do sowchozu „Czigilek”. Miejscem pracy był miejscowy sowchoz. Praca przy budowie, na sianokosach, żniwach, w ogrodzie, przy kiziaku itp.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Zesłani to rodziny oficerskie i urzędników państwowych. Przeważnie inteligencja. Stosunki moralne i wzajemne odnoszenie bardzo dobre. Życia kulturalno-oświatowego nie było, nawet w zimie, a więc w czasie, kiedy wszyscy Polacy zostali usunięci z pracy, a nawet z mieszkań w sowchozie i musieli opłacać drogie mieszkania na wsi.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Praca rozpoczynała się ze wschodem słońca, a kończyła z zachodem. Mieszkanie przy pracy na stepie, w bałaganach, czyli szałasach z siana. Jedzenie: kilogram chleba, rano i wieczorem gorąca woda z mlekiem, w czasie przerwy obiadowej (od 12.00 do 14.00) zupa. Praca bardzo ciężka, upały duże, wieczorami komary. Praca bardzo ciężka zwłaszcza dla kobiet. Ubranie własne niszczyło się bardzo. Wynagrodzenie śmiesznie małe, wypłacane było po upływie czterech–pięciu miesięcy, przy czym odliczano koszty wyżywienia. Przeciętny zarobek: 10 do 40 rubli miesięcznie.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek władz NKWD był wrogi. Zmuszono do pracy kobiety bez względu na stan zdrowia i wiek. Ludność była informowana o Polsce i o nas w sposób tendencyjny.

Drożyzna, zwłaszcza w zimie 1941 r. (16 kg mąki – 300 rubli), spowodowała wrogie ustosunkowanie ludności, popierane przez władze NKWD.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

We wsi było ambulatorium, apteka oraz szpital. Śmiertelność niewielka.

Zmarli: Buczek, lat 57, funkcjonariusz państwowy; Tabaczyński, lat 28, umysłowo chory; Hauptmanowa, lat 28, z powodu złej opieki lekarskiej, pozostawiła dwoje dzieci (lat 14); Robakowska, lat 62; młody człowiek, nazwiska nie pamiętam, lat 20, z głodu (przybył już w stanie beznadziejnym ze wsi w rejonie); Attendorf ze Lwowa, lat ok. 70.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączność z rodziną bardzo dobra – listowna i paczki, które były najistotniejsze. Łączność była utrzymana do wybuchu wojny rosyjsko-niemieckiej.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zostaliśmy zwolnieni w ostatnich dniach sierpnia 1941 r. Wyjechałem do Semipałatyńska z kartką. 5 marca 1942 r. wstąpiłem do Wojska Polskiego w Ługowoj[e]. Ulotka pozostała w Semipałatyńsku.