1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):
Strz. Jan Szkarawski, 41 lat, urzędnik, żonaty.
2. Data i okoliczności zaaresztowania:
Aresztowany we Lwowie 20 czerwca 1940 r., ul. Zamarstynowska, szkoła im. Jana Sobieskiego – dom noclegowy – pod pozorem przejścia granicy (nie wiem jakiej i nie wiadomo, kto przeszedł granicę).
3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:
Cały miesiąc siedziałem w więzieniu we Lwowie. Przez cały miesiąc byłem badany pod zarzutem szpiegostwa. Badany byłem cztery razy na dobę (przeważnie w nocy), pod terrorem i pod groźbą rozstrzelania jako szpion. W rezultacie wysłano mnie – plus ok. trzech tysięcy Polaków – na Sybir (na białe niedźwiedzie).
4. Opis obozu, więzienia:
I – Obóz Karłag nr 17 – baraki drewniane, bardzo ciasno, higiena żadna, 50 proc. śmiertelności.
II – Obóz późniejszy, od listopada do amnestii, Solikamsk (Ural) – warunki jeszcze gorsze. Polacy, którzy zostali przy życiu, zahartowali się – śmiertelność mniejsza.
5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:
Element różny (50 proc. Żydów, 20 proc. Ukraińców i Białorusinów, reszta, tj. 30 proc., Polaków – socjalno opasnyj element, szpiony, wreditieli, kontrrewolucja.
Poziom umysłowy nawet wysoki, lecz wyjątkowo ciężkie warunki bytowania wytwarzały jak najgorsze stosunki wzajemne. Dosłownie widziałem nie „braci Polaków”, lecz ludzi sprzed kilku tysięcy lat, pierwotnych, wzajemnie zjadających się, walczących o prawo egzystencji, o prawo bytu.
6. Życie w obozie, więzieniu:
I obóz – Suchobezwodnoje – 1,3 tys. zesłańców (50 proc. Żydów, 20 proc. Ukraińców [nieczytelne], reszta Polacy) mężczyźni 1150, kobiet 150. Charakter pracy: lesopunkt, przeważała kategoria zesłańców socjalno opasnyj element i kontrrewolucja. Dzień pracy 20 godzin, normy nie ludzkie, tylko końskie, wynagrodzenie: gorbuszka chleba 30 g [sic!] na dzień i jedna miska kaszki; ubranie: łachmany, łapcie i 53 proc. [nieczytelne]. Straszna eksploatacja człowieka przez [nieczytelne].
7. Stosunek władz NKWD do Polaków:
Sposób badania barbarzyński, niespotykany w dziejach. Nierzadko metoda postępowania prawnego – Polaków oskarżano przeważnie o szpiegostwo. Fotografia, daktyloskopia, a następnie tortury celem zmuszenia człowieka do przyznania się do przestępstw niepopełnionych. Badanie odbywało się dwa, trzy razy w nocy, ciągle pod groźbą zastrzelenia jako szpiona. Po całonocnym terrorystycznym badaniu, nakazano nam podpisać akty oskarżenia i popędzono nas na Sybir.
W ostatnim dniu więzienia przy szczegółowej rewizji kazano nam wszystkim rozbierać się, następnie patrzono nam w zęby, a z drugiej strony w tyłek.
8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:
Lekarze rekrutowali się przeważnie z zesłańców, to znaczy z sił fachowych, ale cóż, kiedy specyficzne warunki bytowania, brak odzieży i odpowiedniego wyżywienia powodowały różne epidemie, jak: tyfusu, zapalenia płuc, czerwonki i cyngi (szkorbut). Stan ten pogarszał jeszcze brak lekarstw i dachu nad głową dla chorych. Dosłownie zakluczony, który zachorował, [nieczytelne] był ze skazaniem na zawsze w obozie [nieczytelne] zmarło w ciągu trzech miesięcy 600 ludzi [nieczytelne].
9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?
Zakluczeni, którzy mieli rodziny na terenach zajętych przez Rosję sowiecką, dostawali od czasu do czasu pomoc materialną (przesyłki) [nieczytelne] to sprzyjało [nieczytelne] ludziom narodowości żydowskiej. Polacy jakoś chcieli [nieczytelne] rodziny – nie komunikowali się.
10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?
Zwolniony zostałem 19 września 1941 r. na skutek amnestii, jednak pod warunkiem zamieszkania na terytorium (Kazachstan) wyznaczonym mi z góry przez NKWD. Po uwolnieniu trafiłem od razu jako dochodiaga do szpitala jako litoszenicy. Po tygodniowej kuracji musiałem przystąpić do pracy w kołchozie „Krasnoje oziero” [?] Kazachstan (kopanie kartofli). Po ogłoszeniu poboru zgłosiłem się na komisję lekarską, która mnie zdyskwalifikowała jako słabego. Wreszcie, po dłuższym staraniu się, przyjęto mnie do wojska 6 marca 1942 r. do 27 Pułku Piechoty 10 Dywizji w Ługowoje.