1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):
Starszy strzelec Wacław Mongiałło, ur. [19]10 r., kawaler.
2. Data i okoliczności zaaresztowania:
Zostałem aresztowany 27 czerwca 1940 r. przez Polaka, Konstantego Komincza, konfidenta NKWD, jako element niepewny w stosunku do ZSRR.
3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:
Zostałem osadzony w więzieniu Lida. Po ośmiu miesiącach wywieziono [mnie] na roboty do Komi ASRR, do Uchty.
4. Opis obozu, więzienia:
W więzieniu warunki życiowe były niemożliwe z powodu głodu, wszy i brudu. Nie było spaceru, w celi [było] ciasno i brakowało powietrza. W obozie pracy teren był tundrą; budynki [były] z desek, a wróble łaziły przez szpary. W czasie niepogody w baraku był zawsze albo deszcz, albo śnieg. Brud – nawet nie było mydła do umycia rąk.
5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:
W więzieniu, w celi szerokiej [na] cztery metry [i] długiej [na] pięć, siedziało 75 osób. Większość była narodowości polskiej, mały procent – rosyjskiej. Część stanowili Żydzi i Białorusini – Polacy, którzy podawali się za narodowość białoruską. Polacy siedzieli jako element niebezpieczny dla komuny, Żydzi za spekulację, a Białorusini za nieszczęsne wydawanie Polaków. Były tarcia między narodowościami.
6. Życie w obozie, więzieniu:
W więzieniu poza biciem wszy żadnej rozrywki nie było. W obozie pracowało się 12 godzin dziennie, a jak nie wyrobiło [się] normy, to i 18. Na pół nadzy i bosi pracowaliśmy w błocie, śniegu i mrozie. Norma [wynosiła] dwa metry sześcienne ziemi zmarzniętej jak skała.
Wynagrodzenia żadnego nie było. Wyżywienie [stanowiło] 350 g chleba, litr i jedna czwarta wodnistej zupy bez tłuszczu dziennie. Życie koleżeńskie między Polakami było przykładem, a między władzami NKWD było zawsze naprężone. Kultura [była] cofnięta o 300 lat wstecz.
7. Stosunek władz NKWD do Polaków:
Stosunek władz NKWD do Polaków z ostrym nożem za plecami był zawsze. Sposób badania – zawsze różne niespodzianki, bicie, odbijanie do nieprzytomności i karcery po kilka dni po kolana w wodzie. Kary – śmierci, 25 lat, 15 [lat], osiem [lat] i trzy lata przymusowych robót. Propaganda komunistyczna na każdym kroku i fałszywe informacje o Polsce.
8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:
Pomocy lekarskiej prawie nie było. W szpitalu brakowało opieki i lekarstw, poza tym [panował] brud i brakowało odżywienia. Śmiertelność była duża, z nazwisk pamiętam Kamińskiego z Wileńszczyzny i ks. Bulmińskiego – skąd, nie wiem.
9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?
Poza transportami później aresztowanych Polaków żadnej łączności ani z krajem, ani też z rodziną nie było.
10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?
Zwolniony zostałem 27 sierpnia 1941 r. Po zwolnieniu namawiali do roboty płatnej albo do sowieckiej armii. Do polskiej armii przyjechałem do Tockoje 18 września 1941 r. w warunkach bardzo trudnych.
Miejsce postoju, 24 stycznia 1943 r.