STANISŁAW MICHALAK

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, numer poczty polowej, wiek, zawód i stan cywilny):

Stanisław Michalak, 34 lata, robotnik fabryczny, żonaty; poczta polowa nr 160.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Dnia 2 października Wojsko Polskie i ludność cywilna, która znajdowała się w Kowlu zostali wprowadzeni w błąd przez żołnierzy ZSRR, którzy chodzili po mieście i powiadali, że pociąg o godzinie 16.00 odchodzi do Siedlec, a kiedy już pociąg był załadowany i ruszył, natychmiast znaleźli się Rosjanie, wagony pozamykali, cały transport zajechał do miasta Brody i tam byliśmy już traktowani jako jeńcy wojenni.

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych robót:

1. Sasów, 2. Podhorce, 3. Mościska, 4. Kamionka las i koło Tarnopola.

4. Opis obozu, więzienia itd. (teren, budynki, warunki mieszkaniowe, higiena):

Obóz Kamionka las był to budynek zniszczony pożarem, dach był pokryty deskami. W dwóch izbach mieszkało nas 170 ludzi. Wolno nam było poruszać się na powierzchni 30 metrów kwadratowych. Dalej były umieszczone druty w trzech rzędach, na każdym rogu stał wartownik. Na terenie obozu nie było studni ani żadnej umywalni.

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców (narodowość, kategoria przestępstw, poziom umysłowy i moralny, wzajemne stosunki etc.):

Obóz nasz składał się z jeńców wojennych narodowości polskiej. Stosunki wzajemne były dobre do czasu. Po pewnym czasie naczalstwo obozu przydzieliło do nas sześciu ludzi, którzy byli na usługach sowieckich. Ludzie ci donosili o wszystkim do naczelnika obozu, Rosjanina, który nawet za śpiewanie piosenki karał pięciodniowym karcerem. Karcer był to schron, piwnica [nieczytelne]. Zamkniętemu nie wolno było nawet zabrać płaszcza na noc, a jedzenie otrzymywał raz dziennie 6. Życie w obozie, więzieniu itd. (przebieg przeciętnego dnia, warunki pracy, normy, wynagrodzenie, wyżywienie, ubranie, życie koleżeńskie i kulturalne):

Dzień rozpoczynał się pobudką o godzinie 5.00 rano, o 7.00 był wymarsz na pracę. Praca rozpoczynała się o 8.00. Od 12.00 do 13.00 przerwa obiadowa. Obiad przywozili nam w beczkach na pracę, przeciętnie składał się z kaszy jaglanej, której siedem kilo gotowano na cały obóz. Drugim daniem był przeważnie śledź. Warunki pracy były ciężkie, pracowaliśmy przy wydobywaniu kamienia, którego na pięciu ludzi trzeba było wydobyć sześć metrów kubicznych, wywieźć za płot i ustawić. Przeznaczonej normy nikt nie mógł wyrobić, wobec tego każdy otrzymywał 600 lub 400 gramów chleba dziennie. Oficer sowiecki prowadził pogadanki oświatowe, w których mówił o potędze Rosji i niepowstaniu Polski.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków (sposób badania, tortury, kary, propaganda komunistyczna, informacje o Polsce etc.):

Badania odbywały się często i zawsze w nocy. Propaganda komunistyczna była przez władze NKWD wykorzystywana przy każdej sposobności. O Polsce mówili, że już nigdy jej nie będzie.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

Pomocy lekarskiej nie było żadnej. Naczelnik obozu miał termometr i zwalniał od pracy tych, którzy mieli temperaturę 38 stopni i tych ludzi używano do robót w obozie: rąbanie drzewa, noszenie wody do kotła i mycie podłogi, która była położona tylko na przejściach.

9. Czy i jaka łączność była z krajem i rodziną?

Łączności z krajem nie było żadnej, na wysyłane listy nie było żadnej odpowiedzi.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

W czasie napaści Niemiec na Rosję pracowaliśmy przy budowie lotniska niedaleko Tarnopola. Stamtąd pędzili nas na pieszo do Złotonoszy 750 kilometrów. W Złotonoszy załadowano nas na pociąg, który przywiózł nas do Starobielska i tu 17 sierpnia 1941 roku wstąpiłem do armii polskiej.