1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):
Szer. Eugeniusz Rodziewicz, 44 lata, wicestarosta powiatowy szubiński, żonaty, dwoje dzieci.
2. Data i okoliczności zaaresztowania:
21 września 1939 r. na terenie woj. poleskiego w drodze do Łunińca, dokąd byłem ewakuowany z urzędem Starostwa Powiatowego w Szubinie, woj. poznańskiego.
3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:
Więzienia w Łunińcu, Mińsku, Syzraniu. Obóz przymusowych robót (łagier) w Uchcie-Peczorze, Komi ASRR.
4. Opis obozu, więzienia:
Więzienie w Łunińcu urządzone było przez władze sowieckie w archiwum urzędu gminnego. Piwnice archiwum absolutnie nie nadawały się do trzymania w nich ludzi (brak powietrza, światła dziennego). Więzienia w Mińsku i Syzraniu mieściły się w budynkach więziennych, jednak ze względu na przepełnienie warunki pobytu i w tych więzieniach były nieznośne, ludzie siedzieli na podłodze nago, szczelnie przyciśnięci jeden do drugiego i dosłownie dusili się z braku powietrza.
W Mińsku ogłoszono mi „postanowienie”, skazujące mnie jako „socjalnie niebezpieczny element” (SOE) na osiem lat obozu pracy przymusowej. Obóz w Uchcie-Peczorze (300 km na północ od Kotłasu): teren błotnisty, leśny, baraki prowizoryczne, nary w trzy piętra, brud, pluskwy, powszechne zawszenie, wobec którego dezynfekcja w prymitywnej dezkamerze była tylko półśrodkiem.
5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:
Około 40 proc. Polaków, reszta obywatele sowieccy różnych narodowości. Prawie wszyscy Polacy byli uwięzieni z powodów politycznych, większość więźniów obywateli sowieckich za przestępstwa kryminalne. Poziom umysłowy więźniów Polaków – przeciętnie rolnicy z wykształceniem szkoły powszechnej, ok. 20 proc. oficerowie, urzędnicy, lekarze, nauczyciele, ziemianie itd. Poziom moralny więźniów Polaków i stosunek ich do polskości – wysoki i niezałamujący się. Wzajemne stosunki między Polakami (z bardzo nielicznymi wyjątkami) życzliwe i koleżeńskie.
6. Życie w obozie, więzieniu:
Organizacja obozu zmierzała do dwóch celów: wypompować, wycisnąć z więźnia jak najwięcej i jak najdłużej pracy fizycznej [oraz] uczynić go niezdolnym do życia po upływie terminu wyroku. Pobudka o godz. 4.00, śniadanie – jak w ogóle wyżywienie – niedostateczne (chleb, kasza bez tłuszczu), o godz. 6.00 wymarsz do dwunastogodzinnej pracy przy robotach ziemnych w odległości pięciu–ośmiu kilometrów. Warunki pracy bardzo ciężkie, często po kolana w wodzie. Normy niemożliwe do wykonania. Wynagrodzenie – żadne. Wyżywienie ilościowo niedostateczne, jakościowo o minimalnej wartości odżywczej. W rezultacie masowe zachorowania więźniów na głodowe obrzęki, awitaminozę, pelagrę, cyngę, choroby sercowe. Do pracy zmuszano przy mrozie 40-stopniowym, mimo przepisu zwalniającego od pracy przy minus 25 stopniach; przepis ten był tylko fikcją.W akcji propagandowo-komunistycznej, którą władze obozu nazywały akcją kulturalno-oświatową, Polacy udziału nie brali.
7. Stosunek władz NKWD do Polaków:
Wybitnie wrogi, podstępny, prowokacyjny. Głodzenie więźniów, bicie, trzymanie godzinami w pozycji stojącej, badania nocne, zrywanie po kilka razy ze snu, szantażowanie groźbami represji w stosunku do rodziny – to były metody towarzyszące badaniom, przy równoczesnym wychwalaniu ustroju sowieckiego i wyszydzaniu wszystkiego, co polskie.
8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:
Prowadzona była przez personel lekarski i pomocniczy składający się z więźniów, tj. ludzi uzależnionych od władz obozu. Zresztą pomoc lekarska była raczej rzeczą doraźną, nie obliczoną na dłuższą i skuteczną metę i nie mogła być inna, gdyż cała organizacja obozu zmierzała konsekwentnie do zniszczenia organizmu więźnia, a nie jego konserwacji. Po problematycznym wyleczeniu więźnia odsyłano do tych samych okropnych warunków życia i pracy, które były przyczyną choroby i które ją niezawodnie ponownie wywoływały.
9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?
Żadna.
10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?
Zwolniony zostałem po zawarciu porozumienia polsko-sowieckiego 1 września 1941 r. i wywieziony w grupie ok. 3 tys. Polaków do Karakałpackiej ASRR (Nukus), skąd odesłano nas do armii polskiej w ZSRR (Guzor) 1 kwietnia 1942 r.