1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):
Plut. Jan Paciejewski, 44 lata, robotnik, żonaty.
2. Data i okoliczności zaaresztowania:
22 września 1939 r. we wsi Derby pod Włodzimierzem Wołyńskim, podczas odwrotu oddziałem zwartym z Kowla.
3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:
Do 5 października 1939 r. Szepietówka, od 10 października do 26 grudnia 1939 r. Zahorce, pow. Dubno, 26 grudnia 1939–16 maja 1940 r. Radziwiłłów, 17 maja–12 czerwca Płotycz [?], 12 czerwca–30 lipca [?] Gródek Jagielloński, [nieczytelne] 27 lutego 1941 r. Płotycz [?], 27 lutego–23 marca 1941 r. Janów k. Lwowa, Zimna Woda [nieczytelne], Skniłów (lotnisko) 20 czerwca–17 lipca [nieczytelne] Skniłów do Złotonoszy 17 lipca–[nieczytelne], przewiezienie koleją od Złotonoszy do Starobielska.
4. Opis obozu, więzienia:
Teren różnorodny, przeważnie obory, stajnie, młyny etc. lub też baraki drewniane i ciasnota – 30 do 50 cm na człowieka. Jesienią i zimą wilgoć i pleśń na ścianach oraz na rzeczach. Łaźnie dość czyste, dezynfekcja ubrań co tydzień lub co dwa tygodnie.
5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:
Polacy, Ukraińcy, Białorusini oraz Żydzi i Niemcy; poziom umysłowy i moralny różnorodny, poza nielicznymi wyjątkami szpiegostwa i donosicielstwa do władz sowieckich wzajemne stosunki znośne. Szczególną gorliwość wykazywał plutonowy zawodowy lotnictwa Wacław Pych z Dęblina, kombat z ramienia władz sowieckich, karząc brygadierów samowolnie za opóźnianie zbiórki do pracy; oraz [nieczytelne] przeprowadzali z Kirszomem [?] i Engelem [z] Łodzi (obaj Żydzi).
6. Życie w obozie, więzieniu:
Pobudka o 3.00–4.00, śniadanie 4.00–7.00 zimą, latem 4.20. Zimą do pracy wysyłali 7.30– 8.00 rano, latem o 5.00. Zimą praca do 15.00–16.00, latem do 20.00, często dłużej.
Warunki pracy bardzo ciężkie, a mianowicie: tłuczenie kamieni na trasie, roboty ziemne, budowlane etc., praca przy budowie lotnisk, w kamieniołomach. Normy bardzo wysokie, za niewykonanie karano (bardzo często): 400 g chleba. Wynagrodzenie zależało od wyrobienia normy, różnorodne (dość skąpe) wyżywienie również zawisłe [było] od [wykonania] norm. Różnorakie – nieszczególne – ubranie bardzo liche, ciężko było z bielizną i obuwiem, żołnierze chodzili częstokroć niemal do końca niewoli w umundurowaniu polskim.
Życie koleżeńskie na ogół znośne, życie kulturalne: urządzano święta (krasnych ugołków) potworzyły się zespoły śpiewacze i muzyczne niemal w każdym obozie.
7. Stosunek władz NKWD do Polaków:
Po wzięciu do niewoli badania pobieżne, bez osobistych rewizji. W Szepietówce brano na rewizję, odbierano brzytwy, noże, ostre przedmioty, zegarki etc. oraz [prowadzono] badania [nieczytelne], które były stosowane po kilka w różnych obozach. Fotografowano nas tylko jeden raz, w obozie Zimna Woda, na wiosnę 1941 r. Sposób badania dość przyzwoity, kary obozowe stosowane były za tzw. niesubordynację względem władz ZSSR oraz niewyjście na robotę i niewyrobienie normy. Kary od jednego dnia do dwóch tygodni.
Propaganda bolszewicka za pomocą broszur, gazet i politruków agitujących oraz tzw. biesied prowadzonych przez politruków cywilnych i wojskowych niemal codziennie. Poza [nieczytelne] jednak wypadkami cała propaganda była przyjmowana przez brać żołnierską humorystycznie. Informacje o Polsce były z gruntu fałszywe i przeważnie z miejsca wydrwiwane i ośmieszane przez słuchaczy.
8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:
Pomoc lekarska zorganizowana dość sprawnie. W każdym obozie izby przyjęć; lekarze początkowo z terenów Polski, pod koniec przeważnie starsi sanitariusze. W cięższych przypadkach wydawano skierowania do szpitala do większych miast. Śmiertelność wielka – przeważnie na gruźlicę – nazwisk nie pamiętam. Zastrzeleni w czasie ucieczki z roboty 22 maja 1940 r. przez bojców: Roman Starzecki, Piotrków Trybunalski, ul. Kościelna; Stanisław Kuźmiński, miejscowość Ślesin, pow. Konin; oraz w czasie przemarszu Lwów– Złoczów 24 czerwca 1941 r. prawdopodobnie zastrzeleni Jan Żbik, Warszawa, [nieczytelne].
9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?
Mimo wysłania kilkunastu listów i pocztówek zwykłych i poleconych z obozów jeńców do rodziny odpowiedzi żadnej nie otrzymałem.
10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?
Zwolniony zostałem po ogłoszeniu umowy polsko-sowieckiej z 30 lipca 1941 r. na podstawie amnestii władz sowieckich NKWD z 12 sierpnia 1941 r. i 25 sierpnia 1941 r., po przyjeździe pana pułkownika Wiśniowskiego, delegowanego z ramienia władz wojskowych do obozu w Starobielsku, wstąpiłem do organizującej się Armii Polskiej w ZSSR.
Miejsce postoju, 21 lutego 1943 r.