BOLESŁAW GRZYWIŃSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kpr. Bolesław Grzywiński, 45 lat, nadzorca dróg kołowych w pow. augustowskim, woj. białostockie, żonaty, troje dzieci; 11 Batalion Saperów Kolejowych.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

24 września 1940 r. przez korpus graniczny armii sowieckiej we wsi Pomiany, pow. augustowski, gdzie ukrywałem się u znajomych przed spodziewanym aresztowaniem przez NKWD.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Od 27 września 1940 do 26 maja 1941 r. w więzieniu w Grodnie, od 29 czerwca do 14 października 1941 r. w obozie przymusowej pracy Wielka Inta w Komi ASRR.

4. Opis obozu, więzienia:

Obóz przymusowej pracy położony był na terenie północnej tundry, bagnistym. Mieszkania to były namioty. Mieliśmy budować obóz przymusowej pracy, „górniczy”. Urządzeń sanitarnych, higienicznych żadnych nie było.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

50 proc. stanowili zesłańcy z całej Rosji, w większości [skazani] za przestępstwa kryminalne, resztę – Polacy, w większości funkcjonariusze PKP oraz inni pracownicy państwowi. Koleżeństwo i wzajemne odnoszenie się bardzo ograniczone ze względu na wielką liczbę szpicli pochodzenia żydowskiego i ukraińskiego.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pobudka była o godz. 4.00, śniadanie o 4.30, składające się przeważnie z pół litra owsianki, o 5.00 wymarsz na robotę oddaloną od obozu o 10–15 km. Praca trwała 12 godzin bez przerwy obiadowej, powrót o 19.00–20.00, kolacja [o] 20.30. Ogólnie posiłek dzienny składał się ze śniadania i kolacji. Praca bardzo ciężka ze względu na to, że wykonywana częstokroć po kolana w wodzie. Normy bardzo wysokie, zaś bardzo słabe odżywianie. Ubranie – to, co kto miał swego, tym musiał się obejść. Życie koleżeńskie i kulturalne żadne.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

W stosunku do podejrzanych o prawdziwy patriotyzm Polaków w czasie badań w więzieniu w Grodnie stosowano badania urozmaicone torturami, jak: zakładano mokry worek na głowę i bito gumowymi pałkami po worku, twierdząc, że to nie ciebie, a worek tylko [biją]; zakuwano ręce do tyłu i wieszano za nie na przeciąg pięciu–dziesięciu minut; a najczęściej stosowano bicie kantem dłoni w kość potyliczną głowy. Z kar najczęściej stosowano zimny karcer w adamowym stroju.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

W więzieniu bardzo słaba, w obozie lepsza.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Żadnej.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

14 października 1941 r. z obozu w Wielkiej Incie do polskiej armii na terenie ZSRR. 4 listopada 1941 r. w Tatyszczewie [Tatiszczewie], na podstawie skierowania władz NKWD, bezpośrednio w dniu zwolnienia z obozu pracy przymusowej.

Miejsce postoju, 3 marca 1943 r.