HERSZ GRYNSZPAN

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Sap. Hersz Grynszpan, 42 lata, krawiec, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

25 września 1939 r. służąc w 2 Batalionie Saperów, na stacji w Chełmie dostałem się do niewoli sowieckiej.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Przebywałem w obozach dla jeńców: Brody, Radziwiłłów, Filipowicze, Wójtowicze i Teofipol.

4. Opis obozu, więzienia:

Teren obozów był górzysty, zalesiony. Zamieszkiwaliśmy w namiotach. Warunki były złe, ponieważ było przepełnienie, higiena słaba, bardzo dużo robactwa.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Jeńcy składali się z szeregowych, do tysiąca osób. Większą część stanowili Polacy, jeden procent Żydzi, dwa procenty Białorusini i Ukraińcy. Poziom moralny dość dobry. Stosunki koleżeńskie były dobre.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Dzień rozpoczynał się od pobudki o 6.00. Praca trwała dziewięć godzin bez przerwy. Warunki pracy były ciężkie i wyznaczonej normy wyrobić nikt nie mógł. Wynagrodzenie niskie – można [było] zarobić do 40 rubli na 15 dni. Wyżywienie słabe, brakowało tłuszczów i mięsa. Ubranie dawali watowane i trzewiki. Życie koleżeńskie dobre. Kultury żadnej nie było.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek NKWD do Polaków był nieprzychylny, podejrzliwy. Badania były przeważnie w nocy. Tortur nie było. Kary: za niepójście do pracy sadzali do karceru i nie dawali jedzenia. Propaganda komunistyczna była prowadzona przy pogadankach, wyświetlaniu filmów i opowiadali, że Polski już nie będzie, a jak będzie, to komunistyczna.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska była słaba, mieliśmy dwóch lekarzy polskich. Szpitala nie było. Śmiertelność mała, gdyż zmarło pięć osób. Nazwisk ich nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączność z krajem była listowna, słaba. Listy przychodziły bardzo rzadko.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

W sierpniu 1941 r. do obozu Starobielsk przyjechał ppłk Wiszniewski [Wiśniowski], odwiedził jeńców i w tym czasie zostałem zwolniony z obozu. 9 września 1941 r. zostałem przyjęty do armii polskiej w Tockoje – 7 Batalion Saperów.